Tym działaniem zapewnia się wsparcie organizacjom kształcenia dorosłych i innym organizacjom działającym w dziedzinie kształcenia dorosłych, które chcą organizować działania w zakresie mobilności edukacyjnej dla dorosłych słuchaczy i pracowników dydaktycznych.

Wsparcie obejmuje szeroki zakres działań, w tym obserwację pracy i kursy doskonalenia zawodowego kadry, indywidualną i grupową mobilność dorosłych słuchaczy o mniejszych szansach (w szczególności nisko wykwalifikowanych dorosłych słuchaczy), zaproszonych ekspertów oraz inne działania, jak wyjaśniono poniżej.

Poprzez swoje działania organizacje uczestniczące powinny aktywnie propagować włączenie i różnorodność, zrównoważenie środowiskowe i edukację cyfrową, Powinny tego dokonywać, wykorzystując szczególne możliwości w zakresie finansowania oferowane w ramach programu, zwiększając świadomość wśród swoich uczestników, dzieląc się najlepszymi praktykami i wybierając odpowiedni plan dla swoich działań.

Cele akcji

Celem tej akcji jest zapewnienie osobom fizycznym możliwości uczenia się oraz wspieranie umiędzynarodowienia i rozwoju instytucjonalnego organizacji kształcenia dorosłych i innych organizacji działających w dziedzinie kształcenia dorosłych. Akcja ta będzie stanowić wkład we wdrażanie programu na rzecz umiejętności oraz w tworzenie europejskiego obszaru edukacji. Szczególne cele tej akcji są następujące:

• wzmocnienie europejskiego wymiaru nauczania i uczenia
• promowanie wartości włączania i różnorodności, tolerancji i udziału w życiu demokratycznym
• upowszechnianie wiedzy o wspólnym europejskim dziedzictwie i różnorodności
• wspieranie rozwoju sieci zawodowych w Europie
• poprawa jakości formalnego, nieformalnego i pozaformalnego kształcenia dorosłych w Europie w zakresie kompetencji kluczowych określonych w unijnych ramach (2018), w tym w zakresie umiejętności podstawowych (umiejętność czytania i pisania, umiejętność rozumowania matematycznego, umiejętności cyfrowe) i innych umiejętności życiowych
• rozszerzenie i zwiększenie różnorodności oferty kształcenia dorosłych dzięki profesjonalizacji edukatorów oraz budowanie zdolności organizatorów kształcenia dorosłych
• uproszczenie wdrażania i dostępności wysokiej jakości programów nauczania i uczenia się w ramach wszystkich form kształcenia dorosłych oraz dostosowanie ich do potrzeb jednostek i szerokiego społeczeństwa 
• budowanie zdolności organizatorów kształcenia dorosłych do realizacji wysokiej jakości projektów w zakresie mobilności
• zwiększenie uczestnictwa dorosłych w każdym wieku oraz niezależnie od ich statusu społeczno-ekonomicznego w procesie kształcenia dorosłych, w szczególności przez wspieranie udziału organizacji pracujących z osobami uczącymi się będącymi w niekorzystnej sytuacji, mniejszych organizacji kształcenia dorosłych, organizacji po raz pierwszy korzystających z programu i organizacji mniej doświadczonych, a także społecznościowych organizacji oddolnych

Jak uzyskać dostęp do możliwości w zakresie mobilności, które zapewnia program Erasmus+?

Organizacje kształcenia dorosłych i inne organizacje działające w tej dziedzinie mogą ubiegać się o finansowanie na dwa sposoby:

• krótkoterminowe projekty na rzecz mobilności osób uczących się i kadry dają organizacjom składającym wniosek możliwość organizowania różnych działań w zakresie mobilności przez okres od sześciu do dwunastu miesięcy. Projekty krótkoterminowe są najlepszym wyborem dla organizacji, które po raz pierwszy korzystają z programu Erasmus+, lub dla tych, które chcą zorganizować tylko ograniczoną liczbę działań.
• akredytowane projekty na rzecz mobilności osób uczących się i kadry są otwarte tylko dla organizacji posiadających akredytację w programie Erasmus w dziedzinie kształcenia dorosłych. Ten specjalny instrument finansowania umożliwia akredytowanym organizacjom regularne otrzymywanie środków finansowych na działania w zakresie mobilności, które przyczyniają się do stopniowej realizacji ich planu Erasmus. Akredytacja w programie Erasmus są dostępne dla wszystkich organizacji zainteresowanych regularnym organizowaniem działań w zakresie mobilności. Wcześniejsze doświadczenie w ramach programu nie jest wymagane. Aby dowiedzieć się więcej o tej możliwości, proszę zapoznać się z rozdziałem niniejszego przewodnika dotyczącym akredytacji w programie Erasmus w dziedzinach kształcenia dorosłych, kształcenia i szkolenia zawodowego oraz edukacji szkolnej.

Ponadto organizacje mogą przystąpić do programu bez konieczności składania wniosku przez:

• dołączenie do istniejącego konsorcjum na rzecz mobilności w programie Erasmus kierowanego przez koordynatora akredytowanego konsorcjum w swoim kraju, które przyjmuje nowych członków w swoim konsorcjum.
• przyjmowanie uczestników z innego kraju: każda organizacja może przyjmować uczestników pochodzących z organizacji partnerskiej za granicą. Bycie organizacją przyjmującą jest cennym doświadczeniem i dobrym sposobem na utworzenie partnerstwa oraz lepsze zapoznanie się z programem przed złożeniem swojego wniosku.

Opracowanie projektu

Organizacja składająca wniosek jest kluczowym podmiotem w projekcie w ramach akcji kluczowej 1. Organizacja ta sporządza i składa wniosek, podpisuje umowę o udzielenie dotacji, realizuje działania w zakresie mobilności i przedstawia sprawozdania swojej agencji narodowej. W procesie składania wniosków dotyczących zarówno projektów krótkoterminowych, jak i akredytacji w programie Erasmus skupiono się na potrzebach i planach organizacji składającej wniosek.

Działania w zakresie mobilności w ramach projektu mobilności mogą mieć charakter wyjazdowy i przyjazdowy. Większość rodzajów dostępnych działań to działania w zakresie mobilności wyjazdowej. Oznacza to, że organizacja składająca wniosek będzie działać jako organizacja wysyłająca: dokona wyboru uczestników i wyśle ich do organizacji przyjmującej za granicą. Ponadto istnieją specjalne rodzaje działań, w ramach których organizacje składające wniosek mogą zapraszać do swojej organizacji ekspertów, nauczycieli i szkolących się edukatorów. Celem działań w zakresie przyjmowania nie jest stworzenie dwukierunkowej wymiany, ale raczej sprowadzenie osób, które mogą pomóc w rozwoju i umiędzynarodowieniu organizacji składającej wniosek. Aby ułatwić proces znajdowania partnerów, w ramach programu Erasmus+ wspiera się narzędzia służące do znajdowania partnerów za granicą: EPALE

Realizacja wszystkich działań wspieranych w ramach tej akcji musi spełniać standardy jakości Erasmus. Standardy jakości Erasmus obejmują konkretne praktyki w zakresie realizacji zadań w ramach projektów, takich jak wybór i przygotowanie uczestników, określanie, ocena i uznawanie efektów uczenia się, dzielenie się wynikami projektów itp. Pełen tekst standardów jakości Erasmus dostępny jest pod poniższym adresem na stronie internetowej Europa: https://ec.europa.eu/programmes/erasmus-plus/resources/documents/erasmus-quality-standards-mobility-projects-vet-adults-schools_en

Wymiary horyzontalne

We wszystkich projektach mobilności powinny być uwzględnione następujące wymiary wspólne dla całego programu Erasmus+:

Włączenie i różnorodność

Zgodnie ze standardami jakości Erasmus organizacje, które otrzymują wsparcie w ramach programu, muszą oferować uczestnikom ze wszystkich środowisk możliwości w zakresie mobilności w sposób, który sprzyja włączeniu społecznemu i jest sprawiedliwy. Przy wyborze osób, które wezmą udział w działaniach w ramach projektu, należy wziąć pod uwagę kluczowe czynniki, takie jak motywacja, osiągnięcia, a także potrzeby uczestników w zakresie rozwoju osobistego i edukacji. Podobnie w przypadku wyboru uczestników spośród kadry należy dopilnować, aby korzyści z ich doskonalenia zawodowego były dostępne dla wszystkich osób uczących się w organizacji.

Przez cały okres przygotowywania i realizacji działań w zakresie mobilności oraz powiązanych działań następczych organizacje wysyłające i przyjmujące powinny angażować uczestników w podejmowanie kluczowych decyzji w celu zapewnienia maksymalnych korzyści i oddziaływania dla każdego z uczestników.

Beneficjenci i inne organizacje uczestniczące zapewniające kształcenie i szkolenie zachęca się do aktywnego tworzenia i ułatwiania tworzenia możliwości w zakresie mobilności, na przykład przez tworzenie w swoim kalendarzu akademickim okien mobilności i określanie standardowych etapów reintegracji dla powracających uczestników.

Zrównoważone środowiskowo i odpowiedzialne praktyki

Zgodnie ze standardami jakości Erasmus organizacje, które otrzymują wsparcie w ramach programu, muszą propagować wśród swoich uczestników zachowania zrównoważone środowiskowo i odpowiedzialne, zwiększając ich świadomość w kwestii znaczenia działań mających na celu zmniejszenie lub zrównoważenie śladu środowiskowego działań w zakresie mobilności. Zasady te powinny znaleźć odzwierciedlenie w przygotowaniu i realizacji wszystkich działań w ramach programu, w szczególności przez wykorzystanie specjalnego wsparcia finansowego dostępnego w ramach programu w celu propagowania zrównoważonych sposobów podróżowania. Organizacje zajmujące się kształceniem i szkoleniem powinny włączyć te zasady do swojej codziennej pracy i aktywnie promować zmianę mentalności i zachowań wśród osób uczących się i kadry.

Transformacja cyfrowa w kształceniu i szkoleniu

Zgodnie ze standardami jakości Erasmus w ramach programu wszystkie organizacje uczestniczące otrzymują wsparcie w zakresie korzystania z cyfrowych narzędzi i metod uczenia się w celu uzupełnienia działań fizycznych oraz poprawy współpracy między organizacjami partnerskimi, a także poprawy jakości ich uczenia się i nauczania. Ponadto uczestniczący pracownicy mogą korzystać ze staży „Cyfrowe możliwości”: działań w zakresie mobilności, dzięki którym mogą zdobyć umiejętności cyfrowe i rozwinąć zdolności w zakresie szkolenia, nauczania i wykonywania innych zadań przy pomocy narzędzi cyfrowych. Takie działania można organizować w każdym z dostępnych formatów mobilności pracowników.

Uczestnictwo w życiu demokratycznym

Celem programu jest pomoc uczestnikom w odkrywaniu korzyści płynących z aktywności obywatelskiej oraz uczestnictwa w życiu demokratycznym. Objęte wsparciem działania w zakresie mobilności powinny poprawić umiejętności związane z uczestnictwem w różnych sferach społeczeństwa obywatelskiego, a także rozwój kompetencji społecznych i międzykulturowych, krytycznego myślenia i umiejętności korzystania z mediów. W miarę możliwości projekty powinny umożliwiać uczestnictwo w życiu demokratycznym oraz społeczne i obywatelskie zaangażowanie poprzez formalne lub pozaformalne działania związane z uczeniem się. Projekty powinny również zwiększać wiedzę uczestników na temat Unii Europejskiej i wspólnych unijnych wartości, takich jak poszanowanie zasad demokratycznych, godności człowieka, zasad jedności i różnorodności, dialogu międzykulturowego, a także europejskiego dziedzictwa społecznego, kulturowego i historycznego.

Rozwój kompetencji kluczowych

Program wspiera rozwój przez całe życie oraz wzmacnianie kompetencji kluczowych  1 potrzebnych do osobistego rozwoju i spełnienia, do umiejętności przystosowania zawodowego, aktywności obywatelskiej i włączenia społecznego. Organizacje uczestniczące powinny oferować działania z zakresu szkolenia i uczenia się dostosowane do szczególnych potrzeb osób uczących się, pomagając im osiągnąć niezależność ekonomiczną i znosząc bariery, które osoby te napotykają podczas kształcenia i kontaktów społecznych.

Działania

W tej sekcji przedstawiono rodzaje działań, które mogą być wspierane z funduszy programu Erasmus+, zarówno w ramach projektów krótkoterminowych, jak i akredytowanych.

W przypadku każdego działania można zapewnić dodatkowe wsparcie dla osób towarzyszących osobom o mniejszych szansach. Osoby towarzyszące mogą być wspierane przez cały okres trwania działania lub jego część.

Mobilność kadry

Dostępne formaty

• Obserwacja pracy (trwająca od 2 do 60 dni)
• Wyjazdy w celu nauczania lub szkoleniowe (trwające od 2 do 365 dni)
• Kursy i szkolenia (trwające od 2 do 30 dni; opłaty za udział w kursach będą ograniczone do łącznie 10 dni na uczestnika)

Oprócz mobilności fizycznej wszystkie działania w zakresie mobilności pracowników można łączyć z działaniami wirtualnymi. Minimalne i maksymalne okresy trwania określone powyżej mają zastosowanie do elementu związanego z mobilnością fizyczną.

Obserwacja pracy: uczestnicy mogą spędzić pewien okres w organizacji przyjmującej w innym kraju w celu nauczenia się nowych praktyk i gromadzenia nowych pomysłów poprzez obserwację i interakcję z osobami na równoważnych stanowiskach, ekspertami lub innymi praktykami podczas ich codziennej pracy w organizacji przyjmującej.

Wyjazdy w celu nauczania lub szkoleniowe: uczestnicy mogą spędzić pewien okres, nauczając lub prowadząc szkolenia dla osób uczących się w organizacji przyjmującej w innym kraju, co stanowi sposób na uczenie się przez wykonywanie zadań i wymianę doświadczeń z osobami na równoważnych stanowiskach.

Kursy i szkolenia: uczestnicy mogą skorzystać z ustrukturyzowanego kursu lub podobnego rodzaju szkolenia prowadzonego przez wykwalifikowanych specjalistów, opartego na wcześniej określonym programie i efektach uczenia się. W szkoleniu muszą brać udział uczestnicy z co najmniej dwóch różnych krajów i musi ono umożliwiać uczestnikom interakcję z innymi osobami uczącymi się i osobami prowadzącymi szkolenia. Wsparcie nie obejmuje całkowicie biernych działań, takich jak słuchanie wykładów, wystąpień lub organizowanych na masową skalę konferencji.

Wnioskodawcy powinni być świadomi, że wszyscy organizatorzy kursów są całkowicie niezależni od programu Erasmus+ oraz że działają w charakterze dostawców usług na wolnym rynku. Za wybór kursów i szkoleń odpowiada zatem organizacja będąca beneficjentem. Następujące standardy jakości są dostępne jako wsparcie dla wnioskodawców w ich wyborze:

https://ec.europa.eu/programmes/erasmus-plus/resources/quality-standards-courses-under-key-action-1-learning-mobility-individuals_en

Uprawnieni uczestnicy

Uprawnieni uczestnicy to nauczyciele, osoby prowadzące szkolenia oraz wszyscy inni eksperci i pracownicy sektora kształcenia dorosłych, którzy nie są nauczycielami.

Uprawnieni pracownicy, którzy nie są nauczycielami, to kadra pracująca w organizacjach kształcenia dorosłych (np. kadra zarządzająca) albo w innych organizacjach zajmujących się kształceniem dorosłych (np. wolontariusze, doradcy, koordynatorzy polityki odpowiedzialni za kształcenie dorosłych itp.)

Uczestnicy muszą pracować w organizacji wysyłającej lub muszą regularnie współpracować z organizacją wysyłającą, aby pomóc w prowadzeniu jej głównej działalności (np. jako zewnętrzne osoby prowadzące szkolenia, eksperci lub wolontariusze).

We wszystkich przypadkach zadania, które łączą uczestnika z organizacją wysyłającą, trzeba udokumentować w sposób umożliwiający agencji narodowej zweryfikowanie tego powiązania (np. przedstawiając umowę o pracę lub umowę o wolontariacie, opis zadań lub podobny dokument). Agencje narodowe ustanawiają przejrzyste i spójne praktyki w zakresie tego, co stanowi dopuszczalne stosunki pracy i dokumenty potwierdzające w kontekście ich kraju.

Kwalifikujące się miejsca

Działania muszą mieć miejsce za granicą, w państwie członkowskim UE lub państwie trzecim stowarzyszonym z Programem.

Mobilność osób uczących się

Dostępne formaty

• Grupowa mobilność dorosłych słuchaczy (trwająca od 2 do 30 dni, co najmniej dwóch słuchaczy w grupie)
• Krótkoterminowa mobilność edukacyjna dorosłych słuchaczy (trwająca od 2 do 29 dni)
• Długoterminowa mobilność edukacyjna dorosłych słuchaczy (trwająca od 30 do 365 dni)

Oprócz mobilności fizycznej wszystkie działania w zakresie mobilności osób uczących się można łączyć z działaniami wirtualnymi. Minimalne i maksymalne okresy trwania określone powyżej mają zastosowanie do elementu związanego z mobilnością fizyczną.

Grupowa mobilność dorosłych słuchaczy: grupa dorosłych słuchaczy z organizacji wysyłającej może spędzić pewien czas w innym kraju, aby skorzystać z innowacyjnego uczenia się zorganizowanego w drodze współpracy między wysyłającymi i przyjmującymi organizacjami (zakup komercyjnie dostępnych usług szkoleniowych nie jest wspierany). Działania mogą obejmować połączenie różnych metod i technik uczenia się formalnego, nieformalnego i pozaformalnego, takie jak wzajemne uczenie się, uczenie się oparte na pracy, wolontariat oraz inne innowacyjne podejścia. Wykwalifikowane osoby prowadzące szkolenia z organizacji wysyłającej muszą towarzyszyć osobom uczącym się przez cały czas trwania działania. Treść działań w zakresie mobilności grupy powinna koncentrować się na kompetencjach kluczowych dorosłych słuchaczy lub na włączeniu społecznym oraz na wymiarze programu związanym z różnorodnością, technologiami cyfrowymi, zrównoważeniem środowiskowym oraz uczestnictwem.

Krótkoterminowa mobilność edukacyjna dorosłych słuchaczy: dorośli słuchacze mogą spędzić pewien czas w organizacji przyjmującej za granicą, aby poprawić swoją wiedzę i swoje umiejętności. Dla każdego uczestnika trzeba opracować indywidualny program nauczania. Po zakończeniu działania każda osoba ucząca się musi poddać się ocenie i certyfikacji efektów uczenia się. Program uczenia się może obejmować połączenie różnych metod uczenia się formalnego, nieformalnego i pozaformalnego, w tym uczenie się w klasie, uczenie się oparte na pracy, obserwację pracy, innego rodzaju obserwację oraz inne innowacyjne podejścia.

Długoterminowa mobilność edukacyjna dorosłych słuchaczy: dorośli słuchacze mogą spędzić dłuższy czas w organizacji przyjmującej za granicą, aby poprawić swoją wiedzę i swoje umiejętności. Dla każdego uczestnika trzeba opracować indywidualny program nauczania. Program uczenia się może obejmować połączenie różnych metod uczenia się formalnego, nieformalnego i pozaformalnego, w tym uczenie się w klasie, uczenie się oparte na pracy, obserwację pracy, innego rodzaju obserwację oraz inne innowacyjne podejścia.

Należy pamiętać, że różnica między formami działalności grupowej i indywidualnej nie wynika z ustaleń dotyczących podróży i zakwaterowania, ale wyłącznie z wymagań dotyczących zbiorowych lub indywidualnych programów uczenia się. W związku z tym formę mobilności grupowej zaleca się w przypadku prostych działań, w których wykorzystuje się istniejące zasoby i treści, natomiast formy indywidualne lepiej nadają się do programów uczenia się, które wymagają szczególnych nakładów ze strony organizacji wysyłających i przyjmujących (w tym w przypadkach, gdy kilku uczestników będzie podróżować i mieszkać razem). Zapewniany jest różny poziom wsparcia organizacyjnego na rzecz różnych form działań, zgodnie z odnośnymi wymogami dotyczącymi tych działań, określony w zasadach finansowania przedstawionych na końcu niniejszego rozdziału.

Uprawnieni uczestnicy

Uprawnionymi uczestnikami są osoby uczące się uczestniczące w programie kształcenia dorosłych  2 w organizacji wysyłającej.

Przy wyborze uczestników projektów należy zawsze dążyć do inkluzywności i zrównoważoności, jeśli chodzi o profil uczestników, oraz do znaczącego zaangażowania osób o mniejszych szansach, zgodnie z celami działania.

Kwalifikujące się miejsca

Działania muszą mieć miejsce za granicą, w państwie członkowskim UE lub państwie trzecim stowarzyszonym z Programem.

Grupowa mobilność dorosłych słuchaczy musi mieć miejsce w organizacji przyjmującej. Działania mogą wyjątkowo odbywać się innym miejscu w kraju organizacji przyjmującej, jeśli jest to uzasadnione w kontekście treści i jakości danego działania. W takimi przypadku koszty podróży uczestników z organizacji przyjmującej do tego miejsca spotkania nie będą uznawane za transnarodowe działania w zakresie mobilności. Nie można zatem wnioskować o dodatkowe środki na ten cel.

Ponadto grupowa mobilność dorosłych słuchaczy może odbywać się w siedzibie instytucji Unii Europejskiej, jeśli działanie organizowane jest w instytucji Unii lub we współpracy z nią  3 .

Inne wspierane działania

Dostępne formaty

• Zaproszeni eksperci (od 2 do 60 dni)
• Przyjmowanie szkolących się nauczycieli i edukatorów (od 10 do 365 dni)

Zaproszeni eksperci: organizacje mogą zaprosić osoby prowadzące szkolenia, nauczycieli, ekspertów w dziedzinie polityki lub innych wykwalifikowanych specjalistów z zagranicy, którzy mogą przyczynić się do poprawy nauczania, szkolenia i uczenia się w organizacji przyjmującej. Zaproszeni eksperci mogą na przykład prowadzić szkolenia dla kadry organizacji przyjmującej, prezentować nowe metody nauczania lub pomagać w przekazywaniu dobrych praktyk w zakresie organizacji i zarządzania.

Przyjmowanie szkolących się nauczycieli i edukatorów: organizacje składające wnioski mogą przyjmować szkolących się nauczycieli, którzy chcą odbyć staż za granicą. Organizacja przyjmująca otrzyma wsparcie na rzecz zorganizowania działania, natomiast instytucja wysyłająca uczestnika (która może ubiegać się z tego tytułu o finansowanie w ramach programu Erasmus+) powinna pokryć jego koszty podróży i zapewnić indywidualne wsparcie.

Uprawnieni uczestnicy

Zaproszonymi ekspertami mogą być dowolne osoby z innego państwa członkowskiego UE lub państwa trzeciego stowarzyszonego z Programem, które mogą zapewnić wiedzę specjalistyczną i szkolenie istotne z punktu widzenia potrzeb i celów organizacji, która je zaprasza.

Przyjmowanie szkolących się nauczycieli i edukatorów jest dostępne dla uczestników, którzy biorą udział w programie kształcenia nauczycieli (lub podobnego rodzaju programie edukacyjnym dla osób prowadzących szkolenia lub edukatorów) lub którzy niedawno ukończyli go  4   w innym państwie członkowskim UE lub państwie trzecim stowarzyszonym z Programem.

Kwalifikujące się miejsca

Miejscem przyjmowania zaproszonych ekspertów i szkolących się nauczycieli jest zawsze organizacja będąca beneficjentem (w tym członkowie konsorcjum).

Wizyty przygotowawcze

Czym jest wizyta przygotowawcza?

Wizyta przygotowawcza to wizyta pracowników organizacji wysyłającej w przyszłej organizacji przyjmującej w celu lepszego przygotowania działań w zakresie mobilności osób uczących się lub pracowników.

Kiedy można zorganizować wizytę przygotowawczą?

Każda wizyta przygotowawcza musi mieć jasne uzasadnienie i musi służyć poprawie włączenia społecznego, zakresu i jakości działań w zakresie mobilności.

Na przykład wizyty przygotowawcze mogą być organizowane w celu lepszego przygotowania działań na rzecz mobilności osób o mniejszych szansach, rozpoczęcia współpracy z nową organizacją partnerską lub przygotowania bardziej długoterminowych działań w zakresie mobilności.

Wizyty przygotowawcze mogą być organizowane w ramach przygotowania do każdego rodzaju mobilności osób uczących się lub mobilności pracowników z wyłączeniem kursów i szkoleń.

Kto może uczestniczyć w wizycie przygotowawczej?

W wizytach przygotowawczych mogą uczestniczyć wszystkie osoby kwalifikujące się do działań w zakresie mobilności kadry i zaangażowane w organizację projektu.

W wyjątkowych przypadkach osoby uczące się, które wezmą udział w długoterminowych działaniach na rzecz mobilności edukacyjnej, oraz osoby o mniejszych szansach w każdym rodzaju działania, mogą wziąć udział w wizytach przygotowawczych do działań, w których będą uczestniczyć.

W wizycie przygotowawczej mogą wziąć udział maksymalnie trzy osoby, a w danej organizacji przyjmującej można zorganizować maksymalnie jedną wizytę przygotowawczą.

Gdzie mogą odbywać się wizyty przygotowawcze?

Wizyty przygotowawcze odbywają się w siedzibie przyszłej organizacji przyjmującej lub w innym miejscu, w którym planowane są działania w zakresie mobilności. Zasady mające zastosowanie do miejsc realizacji działań w zakresie mobilności pracowników i osób uczących się mają również zastosowanie do wizyt przygotowawczych związanych z tymi działaniami.

Krótkoterminowe projekty na rzecz mobilności osób uczących się i kadry w kształceniu dorosłych

Krótkoterminowe projekty na rzecz mobilności osób uczących się i kadry to prosty sposób na osiągnięcie korzyści z programu Erasmus+. Ich celem jest umożliwienie organizacjom łatwego zorganizowania kilku działań i zdobycia doświadczenia w ramach programu.

Dla uproszczenia projekty krótkoterminowe wiążą się z ograniczeniem w zakresie liczby uczestników i czasu trwania projektu. Format ten jest otwarty tylko dla indywidualnych organizacji, a nie dla koordynatorów konsorcjum. Akredytowane organizacje nie mogą składać wniosków dotyczących projektów krótkoterminowych, ponieważ mają już stały dostęp do finansowania w ramach programu Erasmus+.

Wniosek dotyczący projektów krótkoterminowych zawiera wykaz i opis działań, które organizacja składająca wniosek planuje zorganizować.

Kryteria kwalifikowalności

Kwalifikujące się organizacje: Kto może złożyć wniosek?

Następujące organizacje kwalifikują  5 się do złożenia wniosku:

• Organizacje zapewniające formalne, pozaformalne i nieformalne kształcenie dorosłych  6
• Lokalne i regionalne organy publiczne, organy koordynujące i inne organizacje odgrywające pewną rolę w dziedzinie kształcenia dorosłych

Organizacje, które uzyskały akredytację w programie Erasmus w zakresie kształcenia dorosłych, nie mogą składać wniosków dotyczących projektów krótkoterminowych.

Kraje uprawnione

Organizacje składające wnioski muszą być ustanowione w państwie członkowskim UE lub w państwie trzecim stowarzyszonym z Programem.

Gdzie złożyć wniosek?

Do agencji narodowej kraju, w którym ma siedzibę organizacja składająca wniosek.

Termin składania wniosków

Runda 1 (dla wszystkich agencji narodowych): 23 lutego, godz. 12:00:00 (południe czasu obowiązującego w Brukseli)

Runda 2: Agencje narodowe mogą zdecydować się na otwarcie drugiego terminu (runda 2). W takim przypadku agencje narodowe poinformują o tym wnioskodawców za pośrednictwem swojej strony internetowej. W przypadku rundy 2 wnioskodawcy muszą złożyć wniosek do dnia 4 października do godziny 12:00:00 (południe czasu obowiązującego w Brukseli).

Daty rozpoczęcia projektu

Można wybrać następujące daty rozpoczęcia projektu:

• Runda 1.: między dniem 1 czerwca a 31 grudnia tego samego roku
• Runda 2 (jeżeli zostanie otwarta): między dniem 1 stycznia a 31 maja następnego roku

Czas trwania projektu

Od 6 do 18 miesięcy

Liczba wniosków

W każdej rundzie selekcyjnej organizacja może złożyć wniosek dotyczący tylko jednego krótkoterminowego projektu w dziedzinie kształcenia dorosłych.

Organizacje, które otrzymają dotację na projekt krótkoterminowy w ramach pierwszej rundy składania wniosków, nie mogą składać wniosków w ramach drugiej rundy tego samego zaproszenia do składania wniosków.

W okresie pięciu kolejnych lat zaproszeń do składania wniosków organizacje mogą otrzymać maksymalnie trzy dotacje na krótkoterminowe projekty w dziedzinie kształcenia dorosłych. Dotacje otrzymane w okresie 2014–2020 nie wliczają się do tego limitu.

Uprawnione działania

Wszystkie rodzaje działań na rzecz kształcenia dorosłych. Szczegółowy wykaz i zasady można znaleźć w sekcji „Działania”.

Aby wnioski były kwalifikowalne, muszą obejmować co najmniej jedno działanie w zakresie mobilności pracowników lub osób uczących się.

Zakres projektu

Wniosek dotyczący projektu krótkoterminowego może obejmować maksymalnie 30 uczestników działań w zakresie mobilności.

Wizyty przygotowawcze i udział osób towarzyszących nie będą wliczane do tego limitu.

Organizacje wspierające

Organizacja wspierająca to organizacja pomagająca organizacji będącej beneficjentem w praktycznych aspektach realizacji projektu, które nie dotyczą podstawowych zadań projektu (zgodnie z definicją standardów jakości Erasmus).

Wszelkie organizacje działające w obszarze kształcenia i szkolenia mogą zostać organizacjami wspierającymi. Rola i obowiązki organizacji wspierających muszą być oficjalnie określone między daną organizacją a organizacją będącą beneficjentem. Organizacja wspierająca działa pod nadzorem organizacji będącej beneficjentem, a ta ostatnia ponosi ostateczną odpowiedzialność za rezultaty i jakość realizowanych działań. Wszelki wkład organizacji wspierających musi być zgodny ze standardami jakości Erasmus.

Kryteria przyznania dofinansowania

Złożone wnioski zostaną ocenione przez przyznanie punktów z łącznej liczby 100 punktów na podstawie poniższych kryteriów i ich znaczenia. Aby wnioski mogły zostać rozpatrzone pozytywnie, muszą przejść następujące progi:

• co najmniej 60 z łącznej liczby 100 punktów oraz
• co najmniej połowa maksymalnych punktów w każdej z trzech kategorii kryteriów udzielenia akredytacji

Istotność (maksymalny wynik: 30 punktów)

Zakres, w jakim:

• profil, doświadczenie, działalność i grupa docelowa osób uczących się wnioskodawcy są adekwatne do dziedziny kształcenia dorosłych
• wniosek dotyczący projektu jest istotny z punktu widzenia celów działania
• wniosek dotyczący projektu jest istotny z punktu widzenia następujących konkretnych priorytetów:
  • wspieranie nowych osób po raz pierwszy uczestniczących w akcji oraz mniej doświadczonych organizacji
  • wspieranie osób o mniejszych szansach

Jakość planu projektu  (maksymalny wynik: 40 punktów)

Zakres, w jakim:

• cele proponowane w ramach projektu odnoszą się do potrzeb organizacji składającej wniosek, jej pracowników i osób uczących się w jasny i konkretny sposób;
• treść proponowanych działań i równowaga między różnymi rodzajami działań służą osiągnięciu celów projektu;
• opracowano jasny plan pracy w odniesieniu do każdego z proponowanych działań;
• projekt uwzględnia zrównoważone środowiskowo i odpowiedzialne praktyki;
• w ramach projektu korzysta się z cyfrowych narzędzi (szczególnie narzędzia EPALE) i metod uczenia się, w celu uzupełnienia działań w zakresie mobilności fizycznej oraz poprawy współpracy z organizacjami partnerskimi.

Jakość działań następczych (maksymalny wynik: 30 punktów)

Zakres, w jakim:

• wnioskodawca wyraźnie zdefiniował zadania i obowiązki związane z realizacją działań zgodnie ze standardami jakości programu Erasmus;
• wnioskodawca zaproponował konkretne i logiczne kroki w celu uwzględnienia wyników działań w zakresie mobilności w ramach regularnej pracy organizacji;
• wnioskodawca zaproponował odpowiedni sposób oceny efektów projektu;
• wnioskodawca zaproponował konkretne i skuteczne działania mające na celu udostępnienie wyników projektu w ramach organizacji składającej wniosek, podzielenie się nimi z innymi organizacjami i opinią publiczną oraz publiczne uznanie finansowania Unii Europejskiej.

Akredytowane projekty na rzecz mobilności osób uczących się i kadry w kształceniu dorosłych

Organizacje, które uzyskały akredytację w programie Erasmus w zakresie kształcenia dorosłych, mogą składać wnioski w ramach specjalnego instrumentu finansowania otwartego tylko dla nich. Wnioski opierają się na wcześniej zatwierdzonym planie Erasmus, więc szczegółowy wykaz i opis planowanych działań nie jest wymagany. Zamiast tego we wnioskach należy przedstawić szacunkowy budżet potrzebny na kolejny zestaw działań.

Kryteria kwalifikowalności

Kwalifikujące się organizacje: Kto może złożyć wniosek?

Do składania wniosków kwalifikują się organizacje posiadające ważną akredytację w programie Erasmus w zakresie kształcenia dorosłych.

Konsorcjum realizujące projekty mobilności

Organizacje, które uzyskały akredytację w programie Erasmus dla koordynatorów konsorcjum, muszą złożyć wniosek w formacie konsorcjum realizującego projekty mobilności.

Razem z wnioskiem należy dostarczyć listę członków konsorcjum w ramach projektu mobilności, która oprócz koordynatora musi zawierać co najmniej jedną organizację członkowską.

Członkiem konsorcjum realizującego projekty mobilności może zostać każda organizacja spełniająca kryteria kwalifikowalności stosowane do akredytacji w programie Erasmus w tej samej dziedzinie. Wszystkie organizacje, których udział planuje się w konsorcjum, muszą pochodzić z tego samego państwa członkowskiego UE lub państwa trzeciego stowarzyszonego z Programem, co koordynator konsorcjum realizującego projekty mobilności.

Członkowie konsorcjum nie są zobowiązani do uzyskania akredytacji w programie Erasmus.

Organizacje uczestniczące w konsorcjum na rzecz mobilności mogą otrzymać finansowanie z maksymalnie dwóch umów o udzielenie dotacji w ramach akcji kluczowej 1 w dziedzinie kształcenia dorosłych w ramach tego samego zaproszenia do składania wniosków. Dlatego też organizacje edukacji dorosłych, które otrzymują dofinansowanie na projekt krótkoterminowy lub akredytowany projekt, mogą dodatkowo uczestniczyć tylko w jednym konsorcjum na rzecz mobilności kształcenia dorosłych jako organizacje członkowskie. Inne organizacje mogą uczestniczyć w nie więcej niż dwóch konsorcjach na rzecz mobilności.

Gdzie złożyć wniosek?

Do agencji narodowej kraju, w którym ma siedzibę organizacja składająca wniosek.

Termin składania wniosków

23 lutego, godz. 12:00:00 (południe czasu obowiązującego w Brukseli)

Data rozpoczęcia projektu

1 czerwca tego samego roku

Czas trwania projektu

Wstępny czas trwania wszystkich akredytowanych projektów wyniesie 15 miesięcy. Po 12 miesiącach wszyscy beneficjenci będą mieć możliwość przedłużenia swojego projektu, tak aby jego łączny czas trwania wyniósł 24 miesiące.

Liczba wniosków

Akredytowane organizacje mogą złożyć wniosek tylko raz w każdej rundzie selekcyjnej.

Dostępne działania

Wszystkie rodzaje działań na rzecz kształcenia dorosłych. Szczegółowy wykaz i zasady można znaleźć w sekcji „Działania”.

Aby wnioski były kwalifikowalne, muszą obejmować co najmniej jedno działanie w zakresie mobilności pracowników lub osób uczących się.

Zakres projektu

Liczba uczestników, którzy mogą wziąć udział w akredytowanych projektach, nie jest ograniczona; obowiązują jednak ograniczenia określone na etapie alokacji budżetu.

Alokacja budżetu

Jakość przygotowanego przez wnioskodawcę planu Erasmus oceniono na etapie wniosku o akredytację, wobec czego na etapie alokacji budżetu nie będzie miała miejsca żadna ocena jakościowa. Dofinansowanie zostanie przyznane w przypadku każdego kwalifikowalnego wniosku o dofinansowanie.

Kwota przyznanego dofinansowania będzie zależała od szeregu elementów:

• całkowitego budżetu przeznaczonego do przyznania akredytowanym wnioskodawcom;
• działań, których dotyczy wniosek (w tym szacunkowego budżetu wymaganego do ich realizacji);
• podstawowego i maksymalnego dofinansowania;
• następujących kryteriów alokacji: wyników wnioskodawcy, priorytetów politycznych oraz równowagi geograficznej (jeżeli zostały zastosowane przez agencję narodową).

Szczegółowe zasady dotyczące podstawowego i maksymalnego dofinansowania, oceny punktowej przyznawanej w odniesieniu do kryteriów alokacji, wagi każdego kryterium, metody alokacji oraz budżetu dostępnego na potrzeby akredytowanych projektów zostaną opublikowane przez agencję narodową przed upływem terminu składania wniosku.

Jakie są zasady finansowania?

Do projektów krótkoterminowych i projektów akredytowanych zastosowanie mają następujące zasady finansowania.

Pozycja budżetu - Wsparcie organizacyjne

Koszty kwalifikowalne i mające zastosowanie zasady

Koszty bezpośrednio związane z realizacją działań w zakresie mobilności, których nie obejmują inne kategorie kosztów.

Na przykład: przygotowanie (pedagogiczne, międzykulturowe i inne), mentoring, monitorowanie i wsparcie uczestników podczas działań w zakresie mobilności, usługi, narzędzia i sprzęt potrzebny do tworzenia wirtualnych komponentów w działaniach mieszanych, uznawanie efektów uczenia się, dzielenie się wynikami i upublicznianie finansowania Unii Europejskiej.

Wsparcie organizacyjne obejmuje koszty ponoszone zarówno przez organizacje wysyłające, jak i przyjmujące (z wyjątkiem przypadków dotyczących mobilności kadry w zakresie kursów i szkoleń). Sposób podziału otrzymanej dotacji zostanie uzgodniony między obiema organizacjami.

zarówno przez organizacje wysyłające, jak i przyjmujące (z wyjątkiem przypadków dotyczących mobilności kadry w zakresie kursów i szkoleń). Sposób podziału otrzymanej dotacji zostanie uzgodniony między obiema organizacjami.

Mechanizm finansowania: dofinansowanie kosztów jednostkowych.

Zasada alokacji: na podstawie liczby uczestników.

Kwota

100 EUR

• Na każdego uczestnika mobilności kadry w zakresie kursów i szkoleń
• Na każdego zaproszonego eksperta
• Na każdego przyjmowanego nauczyciela lub edukatora 
• Na każdego uczestnika konkursów umiejętności w zakresie kształcenia i szkolenia zawodowego

350 EUR 200 EUR po przekroczeniu liczby stu uczestników tego samego rodzaju działań

• Na każdego uczestnika krótkoterminowej mobilności edukacyjnej osób uczących się w ramach kształcenia i szkolenia zawodowego 
• Na każdego uczestnika mobilności kadry w zakresie obserwacji pracy oraz wyjazdów w celu nauczania lub szkoleniowych

500 EUR

• Na każdego uczestnika długoterminowej mobilności edukacyjnej osób uczących się w ramach kształcenia i szkolenia zawodowego (ErasmusPro) 
• Na uczestnika każdego działania z udziałem państw trzecich niestowarzyszonych z Programem

Pozycja budżetu – Podróż

Koszty kwalifikowalne i mające zastosowanie zasady

Dofinansowanie kosztów podróży w obie strony uczestników oraz osób towarzyszących, z miejsca zamieszkania do miejsca działania.

Mechanizm finansowania: dofinansowanie kosztów jednostkowych

Zasada alokacji: na podstawie odległości oraz liczby osób.

Wnioskodawca musi wskazać odległość powietrzną między miejscem zamieszkania a miejscem działania  7 przy użyciu kalkulatora odległości Komisji Europejskiej 8 .

Kwota

Odległość	Podróż standardowa	Podróż z wykorzystaniem ekologicznych środków transportu
10–99 km	23 EUR
100–499 km	180 EUR	210 EUR
500–1 999 km	275 EUR	320 EUR
2 000–2 999 km	360 EUR	410 EUR
3 000–3 999 km	530 EUR	610 EUR
4 000–7 999 km	820 EUR
8 000 km lub więcej	1 500 EUR

Pozycja budżetu - Wsparcie indywidualne

Koszty kwalifikowalne i mające zastosowanie zasady

Koszty utrzymania uczestników i osób towarzyszących  9   w czasie działania.

W stosownych przypadkach: koszty utrzymania są kwalifikowalne w odniesieniu do czasu podróży przed rozpoczęciem i po zakończeniu działania, przy czym w przypadku uczestników otrzymujących standardową dotację na pokrycie kosztów podróży pokrywa się maksymalnie koszty dwóch dni podróży, a w przypadku uczestników otrzymujących dotację na podróż z wykorzystaniem ekologicznych środków transportu – maksymalnie sześciu dni.

Mechanizm finansowania: dofinansowanie kosztów jednostkowych

Zasada alokacji: na podstawie liczby osób, czasu trwania pobytu i kraju przyjmującego 10 .

Kwota

Kategoria uczestników	Grupa krajów 1:	Grupa krajów 2:	Grupa krajów 3:
Kadra/pracownicy	101–180 EUR	90–160 EUR	79–140 EUR
Osoby uczące się	39–120 EUR	34–104 EUR	28–88 EUR

Powyższe stawki są stawkami bazowymi za każdy dzień działania. Każda agencja narodowa decyduje o dokładnych stawkach bazowych w ramach dozwolonych przedziałów.

Stawka podstawowa jest stosowana do 14. dnia działania. Od 15.. dnia działania stosowana stawka będzie odpowiadać 70% stawki podstawowej Stosowane stawki będą zaokrąglane do najbliższej pełnej wartości euro.

Pozycja budżetu - Wsparcie włączenia

Koszty kwalifikowalne i mające zastosowanie zasady

Wsparcie włączenia dla organizacji: Koszty związane z organizacją działań w zakresie mobilności osób o mniejszych szansach.

Mechanizm finansowania: dofinansowanie kosztów jednostkowych

Zasada alokacji: na podstawie liczby osób o mniejszych szansach

Kwota

100 EUR na uczestnika

Wsparcie włączenia dla uczestników: Koszty dodatkowe bezpośrednio związane z osobami o mniejszych szansach i osobami towarzyszącymi (w tym koszty związane z podróżą i utrzymaniem, o ile nie wnioskowano o pokrycie ich z pozycji budżetu „Podróż” i „Wsparcie indywidualne”).

Mechanizm finansowania: koszty rzeczywiste

Zasada alokacji: wniosek musi być uzasadniony przez wnioskodawcę i zatwierdzony przez agencję narodową.

Kwota

100% kosztów kwalifikowalnych

Pozycja budżetu  - Wizyty przygotowawcze

Koszty kwalifikowalne i mające zastosowanie zasady

Koszty podróży i utrzymania związane z uczestnictwem w wizycie przygotowawczej.

Mechanizm finansowania: dofinansowanie kosztów jednostkowych.

Zasada alokacji: na podstawie liczby uczestników.

Kwota

575 EUR na uczestnika, przy maksymalnej liczbie trzech uczestników na wizytę

Pozycja budżetu - Opłata za udział w kursie

Koszty kwalifikowalne i mające zastosowanie zasady

Koszty obejmujące opłaty wpisowe w związku z mobilnością pracowników w formie „kursów i szkoleń”.

Mechanizm finansowania: dofinansowanie kosztów jednostkowych.

Zasada alokacji: w zależności od czasu trwania działania

Kwota

80 EUR na uczestnika na dzień w ramach jednej umowy o udzielenie dotacji pojedynczy pracownik może otrzymać maksymalnie 800 EUR na opłaty za udział w kursach.

Pozycja budżetu - Wsparcie językowe

Koszty kwalifikowalne i mające zastosowanie zasady

Koszty zapewnienia materiałów do nauki języków i szkoleń uczestnikom wymagającym lepszej znajomości języka, jakim będą się posługiwali podczas nauki, lub odbycia szkolenia podczas działania.

Uczestnicy mobilności pracowników dłuższej niż 30 dni oraz krótkoterminowej i długoterminowej indywidualnej mobilności osób uczących się kwalifikują się do wsparcia językowego. Wsparcie jest stosowane tylko, gdy uczestnik nie może otrzymać wsparcia językowego online ze względu na niedostępność odpowiedniego języka lub poziomu nauczania. Ten warunek nie ma zastosowania do zwiększonego wsparcia uczestników ErasmusPro .

Mechanizm finansowania: dofinansowanie kosztów jednostkowych.

Zasada alokacji: na podstawie liczby uczestników.

Kwota

150 EUR na uczestnika

Ponadto: 150 EUR zwiększonego wsparcia językowego na każdego uczestnika ErasmusPro

Pozycja budżetu - Koszty nadzwyczajne

Koszty kwalifikowalne i mające zastosowanie zasady

Koszty dotyczące udzielenia zabezpieczenia finansowego, w przypadku gdy zażąda go agencja narodowa.

Wysokie koszty podróży uczestników i osób towarzyszących, które nie mogą otrzymać wsparcia w ramach standardowej pozycji „Podróże” ze względu na oddalenie geograficzne lub inne bariery.

Koszty wizy i koszty związane z otrzymaniem wizy, zezwolenia na pobyt, szczepienia, zaświadczeń lekarskich.

Mechanizm finansowania: koszty rzeczywiste

Zasada alokacji: wniosek musi być uzasadniony przez wnioskodawcę i zatwierdzony przez agencję narodową. Mechanizm wysokich kosztów podróży ma zastosowanie w przypadkach , gdy dofinansowanie podróży oparte na kosztach jednostkowych nie pokrywa co najmniej 70% kosztów podróży uczestników.

Kwota

Koszty dotyczące zabezpieczenia finansowego: 80 % kosztów kwalifikowalnych

Wysokie koszty podróży: 80% kwalifikowalnych kosztów podróży

Koszty wizy i koszty związane z otrzymaniem wizy, zezwolenia na pobyt, szczepienia, zaświadczenia lekarskie: 100% kosztów kwalifikowalnych

Footnote

• 1 Kompetencje kluczowe - https://ec.europa.eu/education/policies/school/key-competences-and-basic-skills_pl ↩ back
• 2 Definicja kwalifikujących się programów i działań w zakresie kształcenia dorosłych w każdym państwie członkowskim UE lub państwie trzecim stowarzyszonym z Programem zostanie określona przez właściwą władzę krajową i opublikowana na stronie internetowej właściwej agencji narodowej. ↩ back
• 3 Siedziby instytucji Unii Europejskiej znajdują się w Brukseli, Frankfurcie, Luksemburgu, Strasburgu i Hadze. Działania organizowane w unijnych siedzibach będą uznawane za transnarodowe działania w zakresie mobilności, a o finansowanie (jak określono w sekcji „Jakie są zasady finansowania?”) można się ubiegać dla wszystkich uczestników, niezależnie od ich kraju pochodzenia. ↩ back
• 4 Niedawni absolwenci są uprawnieni do uczestnictwa w programie do 12 miesięcy po ukończeniu studiów. W przypadku gdy uczestnicy pełnili obowiązkową służbę cywilną lub wojskową po ukończeniu studiów, okres uprawnienia do uczestnictwa zostanie przedłużony o czas trwania tej służby. ↩ back
• 5 Definicja kwalifikujących się organizacji w każdym państwie członkowskim UE lub państwie trzecim stowarzyszonym z Programem zostanie określona przez właściwą władzę krajową i opublikowana na stronie internetowej właściwej agencji narodowej wraz z odpowiednimi przykładami. ↩ back
• 6 Bez uszczerbku dla definicji ustanowionych przez właściwą władzę krajową organizacje zapewniające kształcenie i szkolenie zawodowe dorosłym słuchaczom są zazwyczaj uznawane za organizatorów kształcenia i szkolenia zawodowego, a nie za organizacje kształcenia dorosłych. Więcej informacji można znaleźć w mających zastosowanie definicjach na stronie internetowej agencji narodowej danego kraju. ↩ back
• 7 Na przykład jeżeli osoba z Madrytu (Hiszpania) bierze udział w działaniu odbywającym się w Rzymie (Włochy), wnioskodawca oblicza odległość z Madrytu do Rzymu (1 365,28 km), a następnie wybiera odpowiedni przedział odległości (tj. między 500 a 1 999 km). ↩ back
• 8 https://ec.europa.eu/programmes/erasmus-plus/resources/distance-calculator_pl ↩ back
• 9 W przypadku osób towarzyszących obowiązują stawki dla kadry. W wyjątkowych przypadkach, gdy osoba towarzysząca musi zostać za granicą dłużej niż 60 dni, dodatkowe koszty utrzymania po upływie 60. dnia będą dofinansowywane w ramach pozycji budżetowej „Wsparcie związane z włączeniem społecznym”. ↩ back
• 10 Grupy krajów przyjmujących:

  Grupa krajów 1: Norwegia, Dania, Luksemburg, Islandia, Szwecja, Irlandia, Finlandia, Liechtenstein;

  Grupa krajów 2: Niderlandy, Austria, Belgia, Francja, Niemcy, Włochy, Hiszpania, Cypr, Grecja, Malta, Portugalia;

  Grupa krajów 3: Słowenia, Estonia, Łotwa, Chorwacja, Słowacja, Republika Czeska, Litwa, Turcja, Węgry, Polska, Rumunia, Bułgaria, Macedonia Północna, Serbia ↩ back